The Divine Life Society
Afdeling Aalst |
De naam
De Yoga-ontspanning heeft twee namen: Shavaasana of Lijkhouding en Yoga
Nidraa of de Yogaslaap. Het verschil zit in de duur van de ontspanning en dus in de diepgang ervan.
Lijkhouding vinden vele mensen een nogal lugubere naam. Wie echter begrijpt waarom de ontspanning zo wordt genoemd, is al half ontspannen als hij of zij eraan begint. Ik heb me nooit vragen gesteld bij het waarom van de naam, omdat hij me van in het begin duidelijk was. Maar niet iedereen ervaart de dingen op dezelfde manier. Een deelnemer bijvoorbeeld zei tijdens een Yoga Retraite in Drongen dat hij de echte betekenis van de naam pas was gaan begrijpen toen hij me in de Yoga Academie had horen zeggen dat het de bedoeling is in de ontspanning voor lijk te spelen.
Veronderstel dat je laatste ogenblik inderdaad gekomen is. Wat kan het je dan nog schelen dat het crisis is, dat je auto aan vervanging toe is en dat je geen geld hebt om een andere te kopen, dat je niet zeker bent van de trouw van je partner enz.? Het kan je helemaal niets meer schelen, omdat je tijd er hier opzit. Als je op dezelfde manier de dingen loslaat als je gaat liggen voor ontspanning dan is het halve werk al achter de rug.
Wat is ontspanning eigenlijk?
Het voorvoegsel ont in het woord ontspanning betekent dat men zich van iets ontdoet; in dit geval van spanning. Om te weten wat ontspanning is, moet men dan ook weten wat spanning is. De voor de hand liggende vragen zijn: wat is spanning, door wat wordt spanning veroorzaakt, wat is de uit te schakelen factor?
De oude wijzen hadden verscheidene namen voor die oorzakelijke factor. De meest gangbare zijn maayaa en avidyaa. Maayaa wordt vertaald als illusie en avidyaa als onwetendheid.
Maayaa betekent: niet (maa) dat (yaa): je ziet de dingen niet zoals ze zijn, je ziet ze op een vertekende manier. Een reiziger die verdwaalt in de woestijn wordt door de brandende zon spoedig geveld. Maar voor het zover is, ziet hij in de verte groene palmbomen en hij denkt: “Water!” Maar wanneer hij de plaats bereikt waar de oase zich moet bevinden, vindt hij niets dan zand. Wat hij zag was een fata morgana, een luchtspiegeling.
Avidyaa betekent: onwetendheid. De oude wijzen hadden het over paraavidyaa (hogere kennis) en aparaavidyaa (lagere kennis). Met lagere kennis wordt feitenkennis bedoeld, kennis die betrekking heeft op “iets”. Onwetendheid betekent in dat geval dat men van iets niet op de hoogte is. Hogere kennis heeft betrekking op de Kenner of het Zelf. Ze diept de vraag “Wie ben ik?” tot op de bodem uit. Onwetendheid betekent in dit geval Zelfvervreemding.
Waar wetenschappers nooit stil bij staan
Dit is iets waar wetenschappers nooit stil bij staan. Ze vragen zich
nooit af: wie is de onderzoeker, wie is de vragensteller, wie ben ik? Bewustzijn is voor hen een product van de hersenen, dat verdwijnt met de dood. Dit is avidyaa of onwetendheid.
De oncultuur van onze tijd
Er is in onze dagindeling geen tijd voorzien voor meditatie. Er is in onze huizen ook geen plaats voorzien voor meditatie. De reden is eenvoudig: we hebben geen cultuur. We mediteren niet en we zijn vreemdelingen voor onszelf. We zijn honderd percent geconcentreerd op onze buitenwereld en daardoor werden we vreemdelingen voor onze binnenwereld.
Hoe de Zelfvervreemding zich manifesteert
Je zegt “ik” tegen iets wat je niet bent. Je zegt “ik” tegen je lichaam: “Ik moet naar het toilet. Ik ben mager. Ik ben moe.” Enzovoort. Al is dat niet zo: je lichaam is aan ontlasting toe, je lichaam is mager, je lichaam is moe.
Je zegt “ik” tegen je geest: “Ik ben verstrooid. Ik ben bedroefd.” Enzovoort. Ook dat is onjuist: je geest is verstrooid, je geest is bedroefd.
Je zegt “ik” tegen je adem. Je zegt: “Ik adem.” Ook dat is een onwaarheid. “Het” ademt. Je zegt toch ook niet: “Ik regen.” Het regent. Zo ook: het ademt. Of je het nu wil of niet, de adem gaat even goed zijn eigen gang als de regen. Je kunt hem zelfs niet stoppen. Je kunt het ademen hoogstens even onderbreken. Je vereenzelvigt je met al die dingen. Je bent met andere woorden Zelfvervreemd.
Al die vereenzelvigingen vertekenen grondig je zelfbeeld, dat vaak zo negatief is dat het schier onleefbaar wordt. Het is dan ook niet verwonderlijk dat mensen heel wat zelfvernietigend gedrag vertonen, zoals levensmoeheid, mateloos roken en drinken, roekeloosheid, drugs, agressiviteit en noem maar op.
Het zijn allemaal symptomen van het feit dat mensen niet van zichzelf houden. Waarom zouden ze anders hun organisme met zoveel ijver schade toebrengen? Dit is niets anders dan zelfhaat.
Dit kwalijke patroon moet worden doorbroken. Dat is het doel van de Yogabeoefening. Het is dat wat wordt uitgewerkt in een goede, degelijke, klassieke Yogaontspanning.
Hoe dit in de praktijk van de ontspanning wordt uitgewerkt
Heel eenvoudig, je maakt van dat waar je anders mee vereenzelvigd bent een ervaring. Je stelt je op als een getuige, zoals je bijvoorbeeld een getuige bent van de regen of de zonneschijn. Je begint bij de rechterhand. Je rechterhand leidt, zoals alles aan het lichaam, een eigen bestaan. Ze heeft haar eigen wetmatigheden. En je kunt daar zeer weinig aan veranderen. Je kunt ze ondersteunen of je kunt ze stiefmoederlijk gaan behandelen. Dat is alles.
Je plaatst je bewustzijn achtereenvolgens in de duim, de wijsvinger, de middenvinger, de ringvinger, de pink, de handpalm en de rug van de hand.
Eigenlijk zou ik moeten zeggen: je plaatst je duim, wijsvinger, middenvinger,ringvinger, pink, handpalm en rug van de hand in Bewustzijn. In het Sanskrit noemt men dit immers karannyaasa en anganyaasa. Nyaasa betekent: plaatsen in. Met karana worden de ledematen bedoeld, met anga de lichaamsdelen. Je maakt van ieder onderdeel een ervaring. En wat merk je? De ervaring wordt spoedig een ervaring van ontspanning. Op die manier overloop je het hele lichaam. Hoe vaker je dit herhaalt hoe indringender de ontspanning wordt. Het is alsof de lichaamsdelen in dit proces ontdekken dat ze in wezen Bewustzijn zijn, waardoor ze ontspannen of met andere woorden hun spanning of Zelfvervreemding loslaten.
Daarna maak je de adem tot een ervaring. Je moet daarbij niet anders gaan ademen. Laat de adem over aan zichzelf. Je zult merken dat hij daardoor spoedig heel rustig wordt.
Je kunt je bewust zijn van de adem ter hoogte van de neus of ter hoogte van de buik. In het eerste geval ben je je bewust van het in- en uitstromen van de lucht, in het tweede geval van het op- en neergaan van de buik.
Op dezelfde manier kun je de bewegingen en activiteiten van de geest tot een ervaring maken. Gaat je geest op de loop, laat hem gaan, maar ga niet met hem mee. Wees de getuige. Komen er geen gedachten opzetten, wees je dan bewust van de gedachteloosheid.
Als je bedreven wordt in de ontspanning is het mogelijk dat er bedreigende gevoelens, bijvoorbeeld angstgevoelens, opkomen. De geest ontspant en bepaalde inhouden uit het onderbewuste en het onbewuste komen aan de oppervlakte. Er is soms ook een andere reden: de geest voelt dat hij zijn heerschappij aan het kwijtraken is; hij haalt dan ook zijn trukendoos boven. Een van zijn methodes is dat hij een negatief gevoel oproept. Als je daarin meegaat, geef je dat negatieve gevoel kracht. Je bent dan de verliezer en je geest haalt zijn slag thuis. Wat te doen? Wees een getuige. Reageer niet en probeer het negatieve en ongewenste gevoel niet te verdrijven. Je kunt het nu bekijken in de staat van ontspanning in plaats van in de staat van opwinding en vervreemding. En dat is een hemelsbreed verschil. Al die negatieve gevoelens hebben de kracht die je hen toekent. Als je de getuige bent, maakt hen dat machteloos en verdwijnen ze.
Zijn het lichaam, de adem en de geest ontspannen, rust dan gewoon in jezelf, in louter zijn, zonder er iets aan toe te voegen. “Het ‘ik’ tuimelt dan in het ‘ik-ik’”, zei Ramana Maharshi.
Wie kennis bezit van het energielichaam met zijn chakras en steunpunten van de geest kan ook hiervan gebruik maken tijdens de ontspanning. Je maakt van de chakras of energiecentra en de steunpunten van de geest een ervaring zoals je dat deed met de lichaamsdelen.
Deze steunpunten van de geest zijn de top van de neus (naasikaagra) , de plaats tussen de wenkbrauwen (bhroemadya) en de plaats waar het haar een kruintje vormt (bindoe). Bindoe is de plaats waar priesters vroeger een tonsuur hadden. Hindoes plachten op deze plaats hun haar te laten groeien tot een paardenstaart. De rest werd afgeschoren. Met bindoe wordt eigenlijk het hersencentrum bedoeld dat verantwoordelijk is voor de beeldvorming in de geest.
Tijdens deze fase van de ontspanning kan gebruik worden gemaakt van de biejamantras of zaadklanken van de chakras. Dit alles moet worden geleerd van een leraar.
Een wonderbare, diepwerkende techniek is het terugtrekken van de levenskracht uit de grote tenen naar de top van het hoofd via achttien punten in het lichaam.
Ik gebruik zelf al deze technieken en ik gebruik ze ook in mijn meditatie en ontspanning op vrijdagavond. De meditatiehouding is evenwel een zithouding. De houding tijdens de ontspanning daarentegen is een slaaphouding. Het grote verschil is dat je zittend niet in slaap valt, tenzij je heel erg moe bent. De grote moeilijkheid is dat je tijdens de ontspanning wel gemakkelijk in slaap valt. Dit is dan wel een gezonde slaap, maar het is geen ontspanning.
Er is een probaat middel om te beletten dat je wegglijdt in de slaap of dat je luchtkastelen gaat bouwen of dat je gaat dagdromen. Die methode is dat je in gedachten de naam herhaalt van het lichaamsdeel waar je je op dat ogenblik bewust van bent.
Of je het nu alleen doet of onder een leraar heeft geen belang. Ik hoorde leraren beweren dat de geest reageert op de stem van de leraar. Dit is juist, maar hij reageert evengoed op je eigen stem al herhaal je de namen van de lichaamsdelen slechts in gedachten. Het is natuurlijk gemakkelijker de leraar te volgen. Als je in je eentje doet, verlies je gemakkelijk de draad. Maar oefening baart kunst.
Ontspannen zou iedereen dagelijks moeten doen, zodat de opgebouwde stress wordt doorbroken. Je kunt het ook doen in je bed zelf. Onderbreek geregeld je dagelijkse bezigheden, al is het maar een minuut. Strek de rug op, ontspan zo goed mogelijk en maak je geest leeg. Sluit een ogenblik je ogen of zet je blik op oneindig. Voel: “Buiten mij is hier niemand aanwezig.” Of: “Buiten God is hier niemand aanwezig.” Je zult worden verlost van veel stress. De stress zal zijn hielen tonen, want hij weet dat hij bij jou aan het verkeerde adres is. Je zult ook worden verlost van angst. Want angst is er waar er twee zijn. Angst verdwijnt waar er één is. Een van de namen van de ultieme Werkelijkheid is Abhayankara: maker van angstloosheid. Bhaya betekent: angst; de a is een negatie, zoals in het Latijn; kara betekent: maker.
Mensen veranderen van werk, omdat het stresserend is. Maar ze nemen de moeilijkheid mee. Ze nemen de oorzaak van de stress mee. Werk veroorzaakt geen stress. Dat je er nooit mee stopt, veroorzaakt stress. Je neemt je werk en je beslommeringen mee aan tafel, je neemt ze mee in bed. Je neemt ze mee in je relaties. Je neemt ze overal mee.
Als je leert het werk achter je te laten als je de werkplaats verlaat, zul je vrede hebben en kunnen je lichaam en je geest echt rusten.
Negatieve gedachten en gevoelens bestrijden is onbegonnen werk. Je geeft ze alleen maar kracht als je probeert ze van je af te zetten. Voer positieve gedachten en gevoelens in. Voer de tegenovergestelde gedachten en gevoelens in. Dit wordt pratipakshabhaavana genoemd. Zo’n positieve gedachte wordt een Satsankalpa genoemd, een waar voornemen. Als je in de staat van Yoga Nidraa zo’n Satsankalpa herhaalt, zal je geest ze aanvaarden. In de staat van Yoga Nidraa wordt je onbewuste heel ontvankelijk. Ik herinner me twee stotteraartjes, die thuis normaal spraken, maar die daarbuiten, zoals bijvoorbeeld in de klas, helemaal dichtklapten en niet meer uit hun woorden raakten. We leerden hen Yoga Nidraa. Vóór de ontspanning en na de ontspanning moesten ze herhalen met alle intensiteit die ze konden opbrengen: “Door de genade van God wordt mijn spreken vloeiend en vlot.” Het resultaat was opzienbarend. Dit is een heel goede Satsankalpa: de zin rijmt en zet zich dus gemakkelijk vast in de geest en hij heeft een wonderbare inhoud. Het grote probleem van de jongetjes was doenerschap of het gevoel te moeten presteren en de daarmee gepaard gaande faalangst. De Satsankalpa die we hen gaven, betekent: “Ik hoef niet te spreken. Laat God spreken. Die doet dat perfect.”
Dit is de wereld en de wereld is vol van lijden. Alleen God is voorbij lijden, maar waar Hij is, moet jij gaan. En dat is er vaak teveel aan. Wie me nu begrijpt zit op het goede spoor.
In slaap vallen
In de ontspanning vallen mensen soms in slaap. Ik leg uit wat ze moeten doen om er hier en nu bij te blijven, maar voor ik aan het einde van mijn deskundige uitleg kom, hoor ik soms al gesnurk. Het is mij opgevallen dat het vooral mannen zijn die in slaap vallen in de les. Maar de uitzonderingen bevestigen de regel: in mijn les werden alle records gebroken door een jonge dame: ze snurkte als een boomzaag en ze snurkte door alles heen. Mannen zijn minder intuïtief en zijn
veel meer doeners. En dat speelt hen parten. Ze willen presteren. Ook in de ontspanning. En voor ze er erg in hebben, heeft hun geest hen verschalkt. Ze moeten mediteren over Goeroedev Swami Sivananda’s goddelijke raad: sell
your intellect, buy intuition of verkoop je verstand, koop intuïtie. Ze zullen er wel bij varen.